Разница между свежими и старыми зернобобовыми (Страница 4 из 8)

Андрей Головинов пишет:

Голозёрный ячмень стимулирует прирост мышечной ткани. Это не жир.

Но ведь мышечная ткань тоже относится к капхе? Если так, то голозёрный ячмень увеличивает капху?

А потом раз, и в конце этих же глав в обоих Аштангах попался пассаж:

guru cātarpaṇaṃ sthūle viparītaṃ hitaṃ kṛśe ।
yavagodhūmamubhayostadyogyāhitakalpanam ॥23॥

...
"Ячмень и пшеница для обоих (страдающих и ожирением, и истощением) подходят, приготовленные благоприятным (для обоих) образом."

Бинго!  
Ровно то, что отлично и подробно расписал выше Андрей Вагбхата Юрьевич, развеяв все сомнения.

Комментарий Инду, кому интересно:

anantaramadhyāyārthamupasaṃharati । sthūle puruṣe gurvapatarpaṇañcāhāraṃ yojyam । kṛśe tvetadviparītaṃ laghu santarpaṇañcetyarthaḥ। tathaivobha |yorapi kṛśasthūlayoryavagodhūmaṃ hitam। kimbhūtam। tadyogyāhita kalpanam। tadyogyā kṛśasthūlayogyā āhitā utpāditā saṃskārā dikā kalpanā yasminyavagodhūme tattathoktam । tenaitaduktaṃ bhavati– yadā sthūlāya yavagodhūmaṃ dīyate tadā sthūlayogyayaivāpatarpaṇārhayā kalpanayā। yadā tu tadeva yavagodhūmaṃ kṛśāya dīyate tadā kṛśayogyayaiva santarpaṇayā kalpanayeti vyādhibhūtayoḥ sthaulya kāryayościkitsā।।23।।

От себя лишь добавлю очень субъективное мнение. По моим личным ощущениям описание Сушруты мне, пожалуй, чуть ближе. То есть, все-таки, чтобы на пшенице вес сбрасывать, да и на ячмене набирать, скорее, надо постараться, но это не невозможно, что полностью соответствует написанному Андреем Юрьевичем и Вагбхатой.

Про мантху ещё. Откуда идея, что в основном она на основе ячменя?

Saktu

नवीननिस्तुषोद्भृष्टयवचूर्णं च सक्तवः ||९८||
navīnanistuṣōdbhr̥ṣṭayavacūrṇaṁ ca saktavaḥ ||98||

Newly harvested and dehusked barley is roasted (without oil) and powdered is knownas saktu.

Mantha

सक्तवस्तु घृताभ्यक्ताः शीतवारिविलोडिताः |
नातिद्रवो नातिसान्द्रो मन्थः सद्भिः प्रकीर्तितः ||९९||
मन्थो बलकर सद्यः परिणामे बलावहः |
मोहतृष्णाक्षयच्छर्दिकुष्ठदाहश्रमाञ्जयेत् ||१००||
द्राक्षा सितेक्षुस्वरसैर्मिश्रा पित्तास्रदाहजित् |
द्राक्षा मधुयुता बल्या कफश्रममदापहा |
वर्गत्रयसमायुक्ता दोषवर्चोऽनुलोमनी ||१०१||
saktavastu ghr̥tābhyaktāḥ śītavārivilōḍitāḥ |
nātidravō nātisāndrō manthaḥ sadbhiḥ prakīrtitaḥ ||99||
manthō balakara sadyaḥ pariṇāmē balāvahaḥ |
mōhatr̥ṣṇākṣayacchardikuṣṭhadāhaśramāñjayēt ||100||
drākṣā sitēkṣusvarasairmiśrā pittāsradāhajit |
drākṣā madhuyutā balyā kaphaśramamadāpahā |
vargatrayasamāyuktā dōṣavarcō'nulōmanī ||101||

If roasted barley are drenched/soaked in ghee and filtered through cold water, they are called as saktu. Barley grains which are neither too much liquid nor too much solid in nature are named as 'mantha' by the wise. Mantha acts as sadyah balakara as well as provides energy immediately on digestion (pariṇama balakara). Mantha is useful in case of moha, trsnā, ksaya, chardi, kustha, dāha and Śrama.

Properties of Different Kinds of Saktu

सक्तवो यवजाः शीता दीपना लघवः सराः |
कफपित्तहरा रूक्षा लेखनाः पानतस्तु ते |
सद्यो बलप्रदाः पथ्या घर्मादि क्रान्तदेहिनः ||१०२||
निस्तुषैर्भर्जितैः पिष्टैश्चणकैः सयवैः कृताः ||१०३||
सक्तवः शर्करासर्पिर्युक्ता ग्रीष्मेऽतिपूजिताः |
पिण्डी प्रोक्ता गुरुस्तेषां द्रवत्वाल्लेहिका लघुः ||१०४||
न भुक्त्वा न रदैः स्पृष्ट्वा न निशायां न वा बहून् |
न जलान्तरितांस्तद्धि सक्तूनद्यान्न केवलान् ||१०५||
saktavō yavajāḥ śītā dīpanā laghavaḥ sarāḥ |
kaphapittaharā rūkṣā lēkhanāḥ pānatastu tē |
sadyō balapradāḥ pathyā gharmādi krāntadēhinaḥ ||102||
nistuṣairbharjitaiḥ piṣṭaiścaṇakaiḥ sayavaiḥ kr̥tāḥ ||103||
saktavaḥ śarkarāsarpiryuktā grīṣmē'tipūjitāḥ |
piṇḍī prōktā gurustēṣāṁ dravatvāllēhikā laghuḥ ||104||
na bhuktvā na radaiḥ spr̥ṣṭvā na niśāyāṁ na vā bahūn |
na jalāntaritāṁstaddhi saktūnadyānna kēvalān ||105||

Yavasaktu has sīta vīrya, dipana, laghu-sara guna and kapha-pittahara properties. When given with water exhibit rükṣa and lekhana properties. Generally, this is balya and pathya for those who are debilitated by heat etc.

Dehusked and roasted (without oil) bengal gram flour and barley are made as saktu. Sugar and ghee are added to later. This is one of the most ideal drinks for summer.

The solid part of saktu (pindi) is usually guru (heavy) in nature while the liquid part i.e., lehika is laghu (lighter) in nature.

One should not consume saktu after meal; it should not touch the teeth; it should not be taken at night; it should not be taken in excessive quantities; it should not be taken after drinking water; and saktu should not be taken alone.

सक्तवो यवजा रूक्षा मधुरा वह्निदीपनाः ||१८८||
लघवो बृंहणा वृष्या लेखना विड्बलावहाः |
कफपित्तश्रमक्षुत्तृट्व्रणनेत्रामयापहाः ||१८९||
तर्पणा भेदना हृद्या पानात् सद्योबलप्रदाः |
प्रशस्ताः घर्मवाताध्वव्यायामश्रान्तदेहिषु ||१९०||

सक्तवः शालिलाजोत्थाः मधुरा लघवो हिमाः |
कषाया ग्राहिणो हृद्याः श्रमोष्णानिलनाशनाः ||१९१||
निहन्ति पित्तपित्तास्रदाहमूर्छाक्लमज्वरान् |

भर्जितै र्निस्तुषैः पिष्टैर्यवैः सचणकैः कृताः ||१९२||
निदाघे सक्तवः पथ्याः ससिताः सघृतद्रवाः |
कर्कन्धुबदरादीनां श्रमक्षुत्तृट्क्लममच्छिदः ||१९३||
सक्तवोऽम्लरसाः हृद्या यथाद्रव्यगुणाश्च ते |

नोदकान्तरितान्न द्विर्न निशायां न केवलान् ||१९४||
न भुक्त्वा न द्विजै र्छित्वा सक्तूनद्यान्न वा बहून् |
निचयात् कठिना गुर्वी प्रोक्ता पिण्डी मृदुर्लघुः ||१९५||
सक्तूनां द्रवतायोगाल्लघीयस्यबलेहिका |१९६|

saktavō yavajā rūkṣā madhurā vahnidīpanāḥ ||188||
laghavō br̥ṁhaṇā vr̥ṣyā lēkhanā viḍbalāvahāḥ |
kaphapittaśramakṣuttr̥ṭvraṇanētrāmayāpahāḥ ||189||
tarpaṇā bhēdanā hr̥dyā pānāt sadyōbalapradāḥ |
praśastāḥ gharmavātādhvavyāyāmaśrāntadēhiṣu ||190||

saktavaḥ śālilājōtthāḥ madhurā laghavō himāḥ |
kaṣāyā grāhiṇō hr̥dyāḥ śramōṣṇānilanāśanāḥ ||191||
nihanti pittapittāsradāhamūrchāklamajvarān |

bharjitai rnistuṣaiḥ piṣṭairyavaiḥ sacaṇakaiḥ kr̥tāḥ ||192||
nidāghē saktavaḥ pathyāḥ sasitāḥ saghr̥tadravāḥ |
karkandhubadarādīnāṁ śramakṣuttr̥ṭklamamacchidaḥ ||193||
saktavō'mlarasāḥ hr̥dyā yathādravyaguṇāśca tē |

nōdakāntaritānna dvirna niśāyāṁ na kēvalān ||194||
na bhuktvā na dvijai rchitvā saktūnadyānna vā bahūn |
nicayāt kaṭhinā gurvī prōktā piṇḍī mr̥durlaghuḥ ||195||
saktūnāṁ dravatāyōgāllaghīyasyabalēhikā |196|

А Мантха, соответственно, из Сакту

सक्तवः सर्पिषाभ्यक्ताः शीतवारिपरिप्लुताः ||१९६||
नातिद्रवा नातिसान्द्रा मन्थ इत्यभिधीयते |
सद्योबलप्रदो मन्थः परिणामे बलं हरेत् ||१९७||
दाहतृष्णाश्रमच्छर्दिप्रमेहक्षयकुष्ठनुत् |
शीतलो मधुरः पुष्टिस्थैर्यवर्णकरः स तु ||१९८||
साम्लस्नेहगुडो मूत्रकृच्छोदावर्तवातजित् |
शर्करेक्षुरसद्राक्षायुक्तो वातास्रपित्तजित् ||१९९||
द्राक्षामधूदकयुतो बलासव्याधिनाशनः |
वर्गत्रयेणोपहितो मलदोषानुलोमनः ||२००||
saktavaḥ sarpiṣābhyaktāḥ śītavāripariplutāḥ ||196||
nātidravā nātisāndrā mantha ityabhidhīyatē |
sadyōbalapradō manthaḥ pariṇāmē balaṁ harēt ||197||
dāhatr̥ṣṇāśramacchardipramēhakṣayakuṣṭhanut |
śītalō madhuraḥ puṣṭisthairyavarṇakaraḥ sa tu ||198||
sāmlasnēhaguḍō mūtrakr̥cchōdāvartavātajit |
śarkarēkṣurasadrākṣāyuktō vātāsrapittajit ||199||
drākṣāmadhūdakayutō balāsavyādhināśanaḥ |
vargatrayēṇōpahitō maladōṣānulōmanaḥ ||200||

धान्यानि भ्राष्ट्रभृष्टानि यन्त्रपिष्टानि सक्तवः ||१४३||
dhānyāni bhrāṣṭrabhr̥ṣṭāni yantrapiṣṭāni saktavaḥ ||143||
The grains are fried in a pan and powdered nicely in a flourmill is called Saktava.

यवजाः सक्तवः शीता दीपना लघवः सराः |
कफपित्तहरा रूक्षा लेखनाश्च प्रकीर्तिताः ||१४४||
ते पीता बलदा वृष्या बृंहणा भेदनास्तथा |
तर्पणा मधुरा रुच्याः परिणामे बलावहाः ||१४५||
कफपित्तश्रमक्षुत्तृड्व्रणनेत्रामयापहाः |
प्रशस्ता घर्मदाहाढ्यव्यायामार्त्तशरीरिणाम् ||१४६||
yavajāḥ saktavaḥ śītā dīpanā laghavaḥ sarāḥ |
kaphapittaharā rūkṣā lēkhanāśca prakīrtitāḥ ||144||
tē pītā baladā vr̥ṣyā br̥ṁhaṇā bhēdanāstathā |
tarpaṇā madhurā rucyāḥ pariṇāmē balāvahāḥ ||145||
kaphapittaśramakṣuttr̥ḍvraṇanētrāmayāpahāḥ |
praśastā gharmadāhāḍhyavyāyāmārttaśarīriṇām ||146||

The properties of Yavasaktavah are sīta vīrya, dipana, laghu, sarā, kaphapitta Śāmaka, rūkṣa and lekhana or scarificant. When made into liquid with water and taken it acts as balya, vrsya, brmhana, bhedana, tarpana or nourishing, madhura, rucya, kaphapitta sāmaka, relieves śrama, ksuta or hunger, trsa, vrana and netraroga. It is very useful for the person who are exhausted due to heat of sun, daha due to fire, by walking long distance and vyāyāma.

निस्तुषैश्चणकैर्भृष्टैस्तुर्यांशैश्च यवैः कृताः |
सक्तवः शर्करासर्पिर्युक्ता ग्रीष्मेऽतिपूजिताः ||१४७||
nistuṣaiścaṇakairbhr̥ṣṭaisturyāṁśaiśca yavaiḥ kr̥tāḥ |
saktavaḥ śarkarāsarpiryuktā grīṣmē'tipūjitāḥ ||147||

Canaka is dehusked fried and powdered. One part of Caṇaka saktva is mixed with four parts of yava saktva, added with sarkara and sarpi or ghrta. It is made into a drink and taken during grisma rtu. It is considered as a best drink during this season.

सक्तवः शालिसम्भूता वह्निदा लघवो हिमाः |
मधुरा ग्राहिणो रुच्याः पथ्याश्च बलशुक्रदाः ||१४८||
saktavaḥ śālisambhūtā vahnidā laghavō himāḥ |
madhurā grāhiṇō rucyāḥ pathyāśca balaśukradāḥ ||148||

The Śāli saktva or flour of rice is dipana, laghu guna, sītavirya, madhura rasa, grāhi, rucya, pathya or good for health, balya and śukrala.

न भुक्त्वा न रदैश्छित्वा न निशायां न वा बहून् |
न जलान्तरितानद्भिः सक्तूनद्यान्न केवलान् ||१४९||
पृथक्पानं पुनर्दानमामिषं पयसा निशि |
दन्तच्छेदनमुष्णञ्च सप्त सक्तुषु वर्जयेत् ||१५०||
na bhuktvā na radaiśchitvā na niśāyāṁ na vā bahūn |
na jalāntaritānadbhiḥ saktūnadyānna kēvalān ||149||
pr̥thakpānaṁ punardānamāmiṣaṁ payasā niśi |
dantacchēdanamuṣṇañca sapta saktuṣu varjayēt ||150||

General principles to be followed for administration of saktu are should not be taken after the usual meal, should not be bitten or grind by teeth, not to be taken at night, not to drink water in between while taking saktu, should not be taken only saktu. The seven things to be avoided are water should not be consumed seperately, saktu should not be cooked again, should not be with meat and milk, not during nights, should not be cut or bitten by teeth and should not be taken very hot.

समैः कृष्णासितातैलक्षौद्राद्यैवयंशतर्पणैः । मन्यस्तद्वत्सिताक्षौद्रमदिरासक्तुयोजितः ॥
फाणितं सक्तवः सर्पिर्दधिमण्डोऽम्लकाचिकम् । तर्पणं मूत्रकृच्छ्रघ्नमुदावर्त्तहरं परम् ॥
मन्थः खर्जूरमृद्वीकावृक्षाम्लाम्लीकदाडिमैः । परूषकैः सामलकैः सद्यस्तृष्णादिरोगजित् ॥
स्वादुरम्लो जलकृतः सस्नेहो रूक्ष एव वा । सद्यः सन्तर्पणो मन्थः स्थैर्यवर्णबलप्रदः ॥ २२ ॥

Equal parts of krsnā, sitā (sugar), oil, honey mixed with two parts of saktu (flour of parched grain) are to be made into a mantha (semi-solid), which is very useful for nourishment; likewise the liquid prepared with sugar, honey, madira (alcoholic drink) and saktu is also useful; phānita, saktu, ghee, dadhimanda and amlakanjika are highly nourishing and are useful in difficulty in passing urine and udāvarta (upward movement of vata); mantha prepared from kharjūra; mrdvikā, vrkṣāmla, amlika, dadima, parusaka and amalaka quickly relieves thirst and other diseases; mantha prepared with sweet and sour substances mixed with water, either with or without oil quickly bestows nourishment, strength, good colour-complexion and firmness.

आहारं च यवविकृतिप्रायं मध्वामलकोपेतमाहारयेत्। यथायथं प्रमेहघ्नौषधनियहै: सुबहुशो यवान् भावयित्वा सक्तुमन्थापूपधानालाजवाट्यादीन् विविधांश्च लघून् भक्ष्या नुपकल्पयेत् । तद्वच्च गोधूमान् । गवाश्वखरजठरस्थितैश्च यवैर्वंशयवैर्वा । यवो हि बद्धमुत्रो मेदः पित्तकफहरः स्थैर्यकरश्च। तथा शालिषष्टिकतृणधान्यानि मुग्दादयस्तिक्तानि शाकानि जाङ्गलानि च पिशितानि शूल्यानि परिशुष्काणि प्रदिग्धानि भृष्टचणकोपदंशानि विविधा - सवानुपानान्युपयुञ्जीत ॥ १४ ॥
These patients should take foods consisting mainly of the preparations of yava (barley) along with honey and amalaka. Yava (barley) should be soaked in the decoc tion of the anti-diabetic (Pramehaghna) drugs, for many times, and from such barley several kinds of saktu, mantha, apupa, dhana, laja, vatya and such other easily digestable dishes are prepared, from godhuma (wheat) in the same way. It may also be made use of or from yava (barley) or vamsayava which have lodged for some time in the stomach of either a cow, horse or donkey. Yava has properties of decreasing the quantity of urine re moves fat, pitta and kapha and imparts (strength). Likewise the use of Sali (rice), sastika rice, trna dhanya (grains from grass type plants), mudga and other pulses bitter vegetables, meat of animals of Jangala regions which are roasted, dried or fried are to be used; edibles prepared from fried canaka should be taken, different kinds of asavas can be used as anupana.

यथास्वमेभिः पानानं  यवगोधूमभावनाः ॥१॥
वातोल्बणेषु स्नेहांश्च प्रमेहेषु प्रकल्पयेत्

Drinks and food made from barley and wheat steeped in the decoction of the drugs mentioned above, suitable to the condition are to be used. In the condition of aggravation of vāta, oils medicated with these drugs are to be used.

अधूपसक्तुवाट्यादिर्यवानां विकृतिर्हिता ॥10॥
गजाश्वगुदमुक्तानामथवा वेणुजन्मनाम् ।
तृणधान्यानि मुद्गायाः शालिर्जीर्णः सपष्टिकः || 11
श्रीकुक्कुटोऽम्लः खलकस्तिलसर्वपकिद्वजः ।
कपित्थं तिन्दुकं जम्बूस्तत्कृता रागषाडवाः ।।12।।
तिक्तं शाकं मधु श्रेष्ठा भक्ष्याः शुष्काः ससक्तवः |
धन्वमांसानि शूल्यानि परिशुष्काण्ययस्कृतिः ।। 13
मध्वरिष्टासवा जीर्णाः सीधुः पक्वरसोद्भवः ।
तथाऽसनादिसाराम्बु दर्भाम्भो माक्षिकोदकम् ।।14।

(Other beneficial drinks and foods are) Apūpa (sweet cakes made from rice and black gram and fried in oil (ghee or cooked on steam), saktu (flour of parched grain added with milk, sugar and ghee) or vätya (fried barley or pulses) are beneficial. And these apupas etc., are to be made from barley, which have been eliminated from the rectum of an elephant or a horse (after feeding them abundantly with barley) or from the venuyava (seeds of bamboo). Again trnadhanya (grass-like paddy), mudga (green gram) and such other pulses, old rice, şastika rice, a drink called Srikukkuta and sour butter milk processed with the cake of tila and sarsapa after extracting the oil; kapittha, tinduka and jambu fruits and drinks räga and sădava made from them; bitter vegetables, honey, best eatables made from saktu (flour of parched grain), which are dry (unoily); meat animals of dry region, roasted on spit and well dried; ayaskrti; old madhvarista and madhväsava, sidhu made from boiling sugarcane juice; water processed with the drugs of the group of asanādi (Sütra Ch. XV), darbha or honey- water. All these are beneficial.